İki iş birdän yok nice islää yapmaa

Gagauziyanın Başküüyündä (Kirsova) yaşêêrlar karı-koca Stefanida Zaharovna hem Födor Födoroviç TANASOGLUlar. Onnar duudurdular hem büüttülär sekiz uşak – bir çocuk hem edi kız. Hepsini ayaa kaldırdılar, üürettilär, yola koydular. Artık var 14 unukaları hem 6 pravnukları.

Pek meraklı hem kısmetli bir aylä. Biz buluştuk onnarın kızınnan – Zoya Födoravnaylan. Kendisi pedagog. Çok yıllar şkolada işledi. Şindi artık on yıl turistlik biznesında kendi başına işleer.

Zoya Födorovna, ananızda-bobanızda siz bir büük hem kaavi aylä. Hepsi uşaklar etişmişlär, üürenmişlär, hepsi akıllı. Kaç kişiydiniz?
Biz anamızda-bobamızda sekiz uşak: bir çocuk hem edi kız. En büük batümuz. Mamu da, biz da ona “bir altınımız” deeriz. Batüm büük bir original, islää ürektä adam.

Ananaız-bobanız ayakta mı?
Mamuylan tätü büün da ayakta. Mamum, Stefanida Zaharovna, 87 yaşında oldu, tätü da, Födor Födoroviç, ondan bir yaş küçük.

Bütün aylenin adlarını var nicä mi söleyäsiniz?
Var nicä. Ama isteerim biläsiniz, ani ad koymak adetlerini bizim ayledä pek sayêrlar. Batümun adı – Födor, dädunun adına. Sora en büük kakum gider – Mariya, babunun (tätünün mamusu) adına. Sora gider Saşa (Aleksandra), o nunanın adına. Taa bir kakum – Domnika, öbür babunun (mamumun mamusu) adına. Sora dünneyä geldi Stefanida, ama biz ona Tanä deeriz, o da mamunun adına. Sora gider İvanna, o da dädunun ikinci karısının adına. Görersiniz mi onu da saydık. Tätümun anası raametli olmuş da dädu almış ikinci karıyı.

Bakêrım babuların, nunaların, mamunun adları var. E sän kimin adına?
Açan bän duumuşum, akuşêrka sorarmış mamuya: “Bunun adını nice koyacenız?” Mamu demiş “Bilmeerim!” Akuşêrka demiş: “Koyun Zoya!” Zoya, Zoya – mamu gelmiş evä. Domnika babu sormuş uşaan adını. Mamu sölemiş, ani Zoya koyaceklar. Domnika babu pek sert bir insandı, ani var bir laf “ömürün mayası”, demiş: “P-ı-ı-h, o uşak sokaa insan arasına nicä çıkacek, mari?” Da beni yazmışlar Zinovya. Ama ölä Zoya da kaldım: sokakta da, şkolada da, institutta da, iştä da.

Zoyadan sora kim?
Zoyadan sora – Nina, akuşêrkanın adına. Bunu mamu istemiş, mamunun ürää pek islää.

Siz hepsiniz üüreniksiniz mi?
Ölä. Batü en büüktü. Şkolada üürenärkan üüredicilär deyärmişlär: “Onun kafası altın. Yollayın üürensin, o olacek sizdä profesor”. Anam-bobam saydılar, ani läzım gitsin-kabletsin zanaat. Üürendi. Sora küüdä “Slujba bıta”da zaveduyuşçiy işledi. Biz batüyu hepsimiz en çok beeneriz. Onda var Allahtan intelegentlık hem bilgiçlik O akıllı hem delikat bir adam. Biz da üçümüz tehnikum dördümüz da institut bitirdik.

Mariya bitirdi Benderdeki ekonomika tehnikumunu da çok yıllar Komratta kolhozda buhgalter işledi. Aleksandra da Benderdä “tehnikum lögkoy promışlennosti” bitirdi. Nikolaev kasabasının trikotaj kombinatında tehnolog işledi. Domnika bitirdi Kişinevdakı çiftçilik institutunu, Komrat “Mayak” kolhozunda baş-ekonomist işledi. Şindi buhgalter işleer.

Tatyana bitirdi Kişinövdakı kooperativ tehnikumunu. Şindi yaşêêr Doneţk oblastindä. İvanka bitirdi Kişinevdakı politehnik institutunu. O da ekonomist. Ama işleer şindi Kıpçak kolhozunda baş-buhgalter. Bän bitirdim Tiraspoldakı pedagogika institutunu. Nina da Kişinevdakı mediţina institutunu baitirdi. O farmakolog.

Ananız-bobanız sizi hepsinizi üüretmişlär. Kendileri ne işlärdilär?
Bobam bütün yaşamasını kolhozda işledi. Kışın da, mamuylan bilä poşkin dikärdilär.

Ne dikärdilär?
Poşkin. Sizdä ona keptar deerlär. Onnar bütün kış dikärdilär. Biz gidärdik yatmaa saat on, onbir – onnar hep işlärdi ikisi. Biz kalkardık nezaman edidä, nezaman sekizdä, açan gelärdik instituttan kimär kerä sabaa saat dörtä – onnar artık genä işleerlär. Onnar deerlär: “Nekadar toz yuttuk, sade biz bileriz”. Tätu dikärdi, ama mamu bütün derileri hazırlardı: toplardı, kazıyardı, kurudardı.

İşçilik, çemreklik ananızdan-bobanızdan sizä da geçmiş. Siz pedagogsunuz. Ama büün turizmada işleersiniz. Nice bu oldu?
Bu oldu apansızdan. Bän işlärdim şkolada, ama bu zor vakıtlar geldiinän läzım oldu biraz taa zeedä para kazanmaa. Kocamın dostlarınnan barabar bir turistlik firması açtık. Ama annaştıydık, ani bän kendi işimi da brakmayacam. Bän ozaman zavuç işlärdim hem işimi pek beenärdim. Açtık firmayı, başladık işlemää. Ama bän gördüm, ani iki iş birdän yok nicä islää yapmaa. İki yıldan sora karar verdim şkolada işimi brakmaa. Var niceydi bunu yapmıym. Ama, annadım, ani zavuç olarak bütün enilikleri yaptım da artık erindä durêrım, tekrarlanêrım, ilerlemäk yok. Ölä bütün kuvedimi eni işimä koydum. Te Küçük ayın (fevral) 2-nä on yıl olêr nice firmayı kurdum.

Sän nezaman evlendin, institutta mı?
Diil. Bizdä evdän dedilär, ani institutu bitirmeyincä evlenmemää. Sanêrım, ani bu dooru. Zere evlenäydim institutta üürenmektän hem o studentlik yaşamasından bişey annamayaceydım. Bizdä birinci kursta bir kızçaz evlendi, ikinci kursta da uşakları oldu da daadlı onnarın gençşii fit. Biz sa etiştirdik üürenmää, cümnä ömürünä da katılmaa: serovnovaniyalara, konkurslara, konferenţiyalara, syezdlara. Biz kablettik büük bagaj.

Üürendin Tiraspoldä, yaşêêrsın Kişinövda. Kişineva nası düştün?
Bitirdiynän institutu işlemää Kişineva, 5-ci şkolaya, yolladılar. Orada geografiyayı hem biologiyeyı üüredärdim. Sora başka bir şkolaya geçtim. Sora da evlendim, uşaklar duudu.

Zavuç angı şkolada işlediniz?
Teleţentrada, 4-cü şkolada. Bän o şkolada annadım naşêy o şkola, nesoy halizdän läzım işlemää. Orada çok vakıt direktor işledi Lüdmila Yakovlevna NOVİKOVA. Bölä büük pedagok hem organizator şkolada bän başka görmedim.

Şindi kaç uşaan var?
İki kızım.

Hiç mi düşünmedin, ananız-bobanız gibi, sekiz uşak yapmaa?
Bilersiniz mi şindi pişmanım, läzımmış taa çok uşak duudurıym.

Uşakların ne iş yapêr?
Büük kızçazım Lida bitirdi Sent-Peterburg universitetını, ekonomika fakultetını. Pek beener incäzanaatı, resimneri. Üürenärkana orada, studentlarlan diişilmäk programasına görä, gitti Kanadaya, yarım dünneyi gezdi. Beenmiş nicä Evropada yaşêêrlar. Kazandı Franţiyanın Niţţe universitetının stipendiyasını, bitirdi orada magistraturayı. Şindi Parijda stajirovkada.

İkinci kızçaazım – Tanä. Bitirdi burada şkolayı. Şindi üürener Angliyada, Londonda.

Kendi uşaklıından neyi taa sık aklında getirersin?
Nice sokakta toz içindä kaçınardık, urduynan parmaklarımızı kana toz sepelärdik, taa oya aksın deyni. Kaçınardık-kaçınardı, acıkardık, gelip alardık bir dilim ekmek piinirlän hem kırmızı biberlän. Aklıma getirerim nice mamu bizi yanına toplardı: “Hadiyin, kızım, geçin oturun!” da başlardı bizä masal annatmaa, biz da yapaa didärdik, seslärdik. Aldanardık, mamu da, bizi brakıp, başka işlerinä bakmaa başlardı. Biz da işlärdäk. Biz çok işledik.

Üürenärkana biri-birinizä yardım ettiniz mi?
Biz şindi da biri-birimizä yardım ederiz. Birindä bir nevoya olarsa, biz toplanêrız da bitireriz onun işini. Saymêêrız kim nekadar verdi.

Büünkü işindä zorluklar var mı?
En büük zorluk personal, kadralar. Üüredersin – giderlär. Var islää speţialistlär da, ama aaz. İşä gelerlär girmää ilkin ne sorêrlar: nekadar para ödeyecän? Sorêrım ne bilerlär yapamaa – bişeycik.

Canabin çok erleri gördünüz, dünneyi gördünüz. Gördünüz nice onnar, evropalı insannar, yaşêêr. Neyi onnardan var nicä kabletmää, neyi da yok nice?
Kabletmää läzım onu, ani insannara läzım bakmaa sade islää taraftan. Bu iş karşılıklı läzım olsun. Bän onnara ölä bakarsam hem da görärsäm onnarın islää taraflarını, bän da läzım kablediim hep ölä iş.

Hem soţial tarafını da, soţial sistemasını almaa lääzım. Bakın, bizdä ihtärlar bütün yaşamaları işledilär, ama şindi pensiyaları çok aaz. Bu iş diil läzım olsun. İslää, açan o insannarın uşakları var da bakêrlar onnarı. E kimdä yok. Biz naşêy yapacez hiç aklım da vermeer. Hepsindä var ikişär uşak, onnar da şindi daanık. Bizä taa zor olacek.

İşlediynän, nalogları ödediynän pensiya da, bakılmak ta olacek.
O ölä, ama Sovetskiy sistemada da bu vardı. Sistema daaldı da insannar bişeysiz kaldılar.

O sistemadan neyi kabledersiniz?
Hepsini. Bakın mamular sekiz uşak duudurmuşlar, büütmüşlar hem üüretmişlär. Angı insan büünkü sistemada sekiz uşaa üüredeciydi. Hiç birisi bunu yapamayceydı.

Sizdä kompleks var mı?
Var. Bir kompleks. O kompleks, bän sanêrım, hepsi küülülerdä hem gagauzlarda var: kendi kuvetlerimizi yınanmêêrız. Samooţenka düşük. Onu kaldıralım läzım.

Zoya Födoravna, sizdä yaşamak prinţıpınız angısı?
İşi yapıym ölä, ani birisi benim için bir prost laf sölämesin. Utandırmıym kendii, anamı-bobamı, senselemi, yakınnarımı.

Kendi ananıza-bobanıza ne isteersiniz?
Onnarda hepsi var. İsteerim olsun saalıkları da taa çok yıllar yaşasınnar.