Gagauz Yeri
Gagauz Yeri (Romınca: Găgăuzia), veya Avtonom Territorial Bölümlüü Gagauziya — gagauzların sık (kompakt) formada yaşadıkları geografik bölge.
| |||||
| Milli Deviz | Yaşasın Gagauziya! | ||||
| Milli Gimna | Tarafım | ||||
  | |||||
| Geografik koordinatları | 46° 18′ 00″ N, 28° 39′ 00″ E | ||||
| Adı | Gagauz Yeri | ||||
| Baş kasaba | Komrat | ||||
| Ofiţial dil | Gagauz dili, Romın dili, Rus dili | ||||
| Halk | Gagauzlar | ||||
| Kasabalar | Komrat, Çadır, Valkaneş, Kongaz. | ||||
| Devlet kurumu | |||||
| Başkan | Evghenia Guțul | ||||
| Primyer ministru | Anna Harlamenko | ||||
| Kurucu | |||||
| Parlament başkanı | |||||
| Kanon daava başkanı | |||||
| Baamsızlık | |||||
| Toprak | 1848 km² | ||||
| Su | 6.6 км2 | ||||
| İnsannar | 157.200 | ||||
| İnsannar sıklıı | |||||
| Para | Lei | ||||
| BİMG | |||||
| Hepsi | |||||
| Kişi başına | |||||
| Vakıt | EET (UTC+2) | ||||
| Telefon kodu | +373 | ||||
| Internet Domeni | |||||
Üülen Bessarabiyada yerleşer hem Bucak topraan büük bir kısmını içersinä alêr. XVIII-XIX asirlerda gagauz halkının büük payı toplu olarak, Balkannardan geläräk, Rusiya İmperiyasının Osmannı İmperiyasınnan kazandıı Bucak topraana saabilendi hem bölä peydalandı Gagauz Yeri.
Gagauz Yerinin eski insannarı - übür Türk halkı nogaylar zamanında göçtülär Dobruca hem başka regionnara.1918-ci yılda Gagauz Yeri bütün Bucak hem Bessarabiyalan birleştirildi Büük Romıniya Padişaalıına.
1940 yılında Sovet Soţialist Respublikaları Birlii verdi bir ultimatum Romıniyaya, ani geeri istedi Prut hem Nistru arasındaki toprakları, o sıradan Gagauz Yerini.
Ama 1941 yılında Romıniya enidän armatasını gönderdi Bessarabiyaya hem Bucaa. 1944-cü yılda Romıniya kaybettiynän cengi Germaniya blokunnan barabar, Gagauz Yeri hem bütün Bessarabiya girdi Sovet Soţialist Respublikaları Birlii kuvetinä.
İkinci Dünnä Cengindän sora Sovet Soţialist Respublikları Birliin Moldaviya SSR (büün büük payı Avtonom Territorial Bölümlüü Gagauz Yeri) hem Ukraina Sovet Soţialist Respublikları Birliinin Odessa bölgesinin arasında paylaşıldı (Bolgrad,Reni h.b. dolaylar).
1991 yılında Moldaviya hem Ukrainanın Odesa bölgesi arasında administrativ sınırlar dönüştü devletler arası granițaya. Bölä, istoriyalı Gagauz Yeri büün pay alêr iki suveren devlet - Republika Moldova hem Ukraina topraklarını.
Gagauziya yada Gagauz Yeri Respublika Moldovanın- üülen-günbatısında avtonom bölge, angısında yaşêêr Türk Halkları ndan gagauz halkı.
Tarih
diiştirDekabrin 1990-cı yilinda Gagauz Halkı ahıntısini yarattı rayonnarda (mallar ucun ahor)Komrat dolayı, Çadır dolayı hem Valkaneş dolayı SSR Moldaviyanın gendibaşına Gagauz Respublikası.
1991-ci yılın ilkyazında iki gagauz Konstantin Tauşancı hem Leonid Dobrov gagauzların avtonomiyasınnan ilgili olarak ortaya hiç beklenmeyän bir Proekt koydular – “Moldova içindä Gagauz Yeri - Gagauziya avtonom-teritorial kuruluşun proektı”.
Üçbuçuk yıldan sora, 1994-cü yıl dekabri ayında, Moldova Agrar Partiyası kontrolu altındakı Kişinöv parlamenti tanıdı gagauzların territorial avtonomiyasını. 1994-cü yılın Dekabri ayın 23-dä Moldova Parlamenti kabletti “Gagauziya (Gagauz Eri) özel hak statusu için” Kanonu. Bu kanona görä kuruldu Gagauziya hem tanındı gagauzların avtonomiya hakları. 1995 yılında oldu bir referendum eni avtonom regionun sınırların bellietmää deyni.
Geografiya
diiştirAvtonom bölümlüün topraa 1.830 km²-dir. Region bölüner 3 administrativ dolaya: Komrat dolayı, Çadır dolayı hem Valkaneş dolayı.
Demografiya
diiştir2004-cü yıl insan sayısına görä, regionda yaşêêr 155.587 insan (gagauzlar 82,6%, romın/moldovannar 4,6%, ukrainnar 3,0%, ruslar 3,7%, bulgarlar 5,1%, başka milletlär 1%). Bölgenin administrativ merkezi - Komrat kasabası (25 bin insan). Ofiţial diller - gagauzça, moldovanca (romınca) hem rusça.
| Halk | 100% |
|---|---|
| Gagauzlar: | 82,6% |
| Moldovannar: | 4,6% |
| Bulgarlar: | 5,1% |
| Ruslar: | 3,7% |
| Ukrainnär: | 3,0% |
| Başka insannar: | 1% |
Ekonomika
diiştirGagauziya ekonomikasın temelindä durêr çiftçilik (agrikultura), şarapçılık hem hayvancılık.
Politika
diiştirHalk Topluşu - Avtonom Territorial Bölümü Gagauz Yerin kanonverici (legislativ) organı. Halk Topluşuna girer 35 deputat, angıları seçiler 4 yıl için.
Avtonom Territorial Bölümlüü Gagauz Yerin ürütmäk organı Bakannık Komiteti (rusça übür adılan İspolkom).
2007-ci yılın Büük ayın 12-dä GHT (Gagauziya Halk Topluşu) toplantısında Gagauziya Başkanı Mihail Makaroviç Formuzal teklif etti Gagauziyanın Bakannık Komiteti (İspolkomu) azaların kandidaturalarını. GHT onnarı kabletti oy birliinnän.
Erleşmäk erleri
diiştirGagauziyada bulunêr 32 erleşmäk eri: 1 muniţipiu (Komrat), 2 kasaba (Çadır hem Valkaneş), hem 29 küü, angısından 1 küü bulunêr Komratın yurisdikţiyası altında.
Komuşuları
diiştir
Kommunalar
diiştir- Avdarma
- Baurçu
- Beşalma
- Beşgöz
- Bucak
- Coltay
- Parapontika
- Haydar
- Karbalı
- Kazayak
- Kiriyet
- Başküü
- Çok Maydan
- Cöşmäküü
- Köseli Rus
- Kongazçık Yukarkı, angısına girer Kongazçık Yukarkı, Kongazçık Aşaakı hem Duduleşt
- Kıpçak
- Kırlannar
- Dezgincä
- Tülüküü, angısına girer Tülüküü, Eni Tülüküü hem Tülüküü (demir yolu)
- Svetlıy
- Tomay
Hiperköprülär
diiştir- GAGAUZ.IN - İnternet saytı gagauz dilindä
- Gagauz Style - Gagauzlafedän grupası soţial baalantılarda
- Anasözü - Gagauz dilindä gazetası