Oguz dilleri
Oguz dilleri — Türk dillerinin büük kolu, angısında laf edär (110) milliondan çok insan Balkannardan ta Kitaya kadar.
Dilsel özellikler diiştir
Oguz dilleri saklêêr bir takım genel özellikler, ani lingvistler onnarın temelindä klassifikațiya yapêrlar. Bir kaç özellik maasus sade oguz gruppası için, ama başka özellikler var hem übür türk dillerindä.
Genel özellikler diiştir
- Lafın ilerisindäki h sesi kaybolêr (büün kaldı sade Halac dilindä)
- İnstrumental çekim (Rus dili: Творительный падеж) kaybolêr (büün kaldı sade Saha dili hem Halac dilindä)
Maasus özellikler diiştir
- Baş ünsüzlerin ötmesindä durgunma (örnek gör- < kör- "görmää")
- ɨ/u sora q/ɣ kaybolêr (örnek quru < quruq "kuru", sarɨ < sarɨɣ "sarı")
- Katılmak forması -gan- dan an-a diyşer (örnek bolgan/bulgan < bulan)
Klassifikaţiya diiştir
Oguz dilleri bölüner bir kaç baş gruppaya, geografiya hem özelliklerinä görä:
- Günbatısı gruppası
- Türk dili, angısına girer türkçä, Osmannı türkçäsi, Mesheti türklerinin dili
- Gagauz dili, gagauzça, Gerlovo, Tozluk, konyar hem gacalların dilleri
- Azerbaycan, angısına girer poyraz hem üülen variantları azerbaycancanın, İrak türkmennerinin dili, kaşkayca, hem afşarca
- Günduusu yada Türkmen gruppası, angısına girer türkmencä, Horasan türkçäsi, hem uzbekçänin oguz dialekti
- Üülen gruppası, angısına girer İran (Kaşkay, Songori, Aynallu h.b.) hem Afganistan (Afşar) dialektleri.
Kitayda ayırıca dil olan, salarcada, laf edär 70,000 insan.
Krım tatar dili hem urum dili istoriyadan biliner kıpçak dilleri gibi, ama onnar pek kaavi etkilerdiler oguz dillerindän, onuştan pek zor bitki klassifikațiya yapmaa onnarı oguz yada kıpçak gruppası olarak.
Ölü peçenek dili sayılêr oguz dili, ama pek bulunmêêr bu dil için material hem dokumentler.
| Dil | Laf edännärin sayısı | Laf edilän padişaalıklar (hem laf edännärin sayıları) |
| Türkiyä türkçäsi | 76 million | Türkiyä 70 milyon, Balkan 2,5 milyon, Kipr 180.000, Rusiya 300.000, Germaniya 2,5 milyon, günbatısı hem orta Evropa 700.000 |
| Gagauzça | 250.000 | Moldova 140.000, Balkan 10-130.000, Ukraina 32.000, Bulgariya 10.000 |
| Azerbaycanca | 30 million | İran 20 million, Azerbaycan 8 million, Türkiyä 500.000, İrak 500.000, Rusiya 650.000, Gruziya 300.000, Armeniya 200.000 |
| Türkmencä | 6,8 million | Türkmenistan 3,8 million, İran 2 million, Afganistan 500.000, Özbekistan 250.000 |
| Horasan türkçäsi | 400.000 | İran ( Horasan bölgesi) |
| Kaşkayca | 1,5 million | İran (Fars, Huzestan bölgeleri) |
| Aynallu | 7.000 | İran (Märkäzi, Ardäbil hem Zäncan bölgeleri) |
| Afşarca | 300.000 | Afganistan (Kabul, Herat), Poyraz-günduusu İran |
| Salarca | 55.000 | Kitay (Qinghay hem Gansu bölgeleri) |
Hem bak diiştir
Kaynak diiştir
- Heinz F. Wendt: Fischer Lexikon Sprachen, 1961 (ISBN-3-596-24561-3)