Veysel Arseven

Veysel Arseven Gagauz Halkın Kıymetli Oolu

Türkçä adı Veysel Arseven, ama gagauzça Vasili Öküzcü. Duuması 1919-uncu yılda senteabrinin 16-da Gagauziyada Baurçu küüyünda.O gitmiş Türkiyeye 1934-üncü yılda. Altmış yılın içindä, nekadar yaşamış sınır aşırı, onu Sovetlär Birlii hiç bir kerä da kolvermemiş kendi tarafına, evinä küüyünä soydaşlarınnan görüşmää. Ama şindi, açan vakıtlar diişildi, Demir perdä kalktı. (Gagauz halkın şanlı oolu ölümündän sora geldi evä. Baurçuya da oldu artık ömürünä bizim gagauzların çok hatırlı çok saygılı kultura klasikası.

Soracenız nasıl ölä ölümündän sora? Aşaadakı annatmada bu soruşa vererez cuvap. O zamannar 1934-1938-inci yıllarda bizim ülkemiz. Basarabiya geçärmiş bir çok kıtlık hem yokluk vakıtlardan, bulunurmuş Romanıya krallıı altında. Sotial durumu öläymiş, ki zenginnär zor bereketsizlii, yokluu pek az duyarmışlar, neçin ki onnarın ambarlarında herzaman bulunurmuş rezerva imelik, ama fukaaralar, topraksızlar kalırmışlar aaç-susuz, çıplak yollarda yabancılıkta gezmektä bir parça ekmek ardına hiç bir umutsuz gelän günnerä.

Taman butürlü vakıtlara gelmiş Vasilinin da küçüklüü, aylesi yoksulmuş, ama bu genç gagauz uşakta duumasından peydalanmış bir havez üürenmää, kiyatçılaa demäk anasından kabuletmiş gagauz çalışkanlıını. Bakmädaan ani bobasının varmış sade bir deseatina topraa hem aylesindä da 7 can, iki büük hem da 5 küçük uşak, bakmadaan yoklaa, çıplaklaa, Vasili bu aylenin ortancı oolu Baurçuda başlankı şkolasını hiç brakmamış, nasıl çoyu başkaları brakıp gidärmişlär çıraklaa ya dilenmää. O ötää-beri küüyündä üürendiktän sora, takıler bobasına versin onu taa yukarı kasabaya üürenmää da bir zanaat kazanmaa. Boba söleer, ki içerdä imelik yok, ki uşakların sırtlarında ruba yok te kendisinin da ayaklarında sade yırtık çarıklar...Ama Vasili neetindän atılmazmış. Da bulunmuş ozaman, çocuun kısmetinä, bir Allah büük adam da vermiş bobasına yardım 250 ley.

Bu paraylan Vasiliyi yolleerlar Kişinöv dolayında Vasiendeki tehnik şkolasına. Bobası da aler Dobruca yolunu çırakçılaa, zerä Baurçuda iş çiftçilerä yokmuş hem kendi gospodarlıından da bakınmaa hiç yokmuş kolay. Nasıl da söledik, o vakıtlarda gurbetlik yolunu alırmış çoyu Basarabiyalı insannar, neçin ki onnar ya hiç topraksızmışlar, ya çok az toprak saabisiymişlär. Vasili olur deyelim yalınayak, yırtık-pırtık partal giimni başleer Vasiendä üürenmää, ama onun can istedii diilmiş ne aaç ustalıı, ne da demircilik, onu küçüktän çekärmiş muzikaya. O kendisi taa on-onbir yaşındaykan tanışmış bir çalgıcı komşusunnan da ondan yavaş-yavaş üürenmiş kemençä çalmaa, pek çok sevmiş kemençeyi, da nasıl söleer büünkü saa kızkardaşı Fedora günün boyuna saklanıp bir sapa erä, ya pinip tavana çalarmış kemençä. Etiştii gibi tehnik şkolasına, o sanmış ki orada çalgıcılıı da ilerledecek, ama bu şkolanın uuru heptän başkaymış. Te neçin genç Vasili çalışırmış üürensin ustalıkları, ama muzika da aklından çıkmazmış.1938-ci yılda Vasili buluşmuş iki Baurçulu akran dostlarınnan Senka Terziylen hem Koli Kalpakçıylan da onnarlan barabar gitmiş sınır aşırı Türkiyeye-umutlan, ki orada olacek kolay üürensin da olsun muzikacı.

Yanılmamış Vasili, taman bu gagauzlara akraba memleket - Türkiye açmış ona büük muzikacılaa geniş yolları hem da ona yardım etmiş kendi çetin neeti, saburlu çalışması hem Allahtan vergisi. Orada da diilmiş pek kolay bu yol. Yıllar boyu ilk baştan aler kolayını notaların üürenmesini, geçer üüsek muzika okullarını İstanbulda, etişer konservatoriyalara. Bir çala üürenmesindä oler bir aralık, neçin ki türk vatandaşlıını alıp, lääzım oler Türkiyede askerlii yapsın.Bu devlet borcunu da yaptıktan sora Vasili taa uzader kendi muzikacılık yolunu. O etişer muzika profesoru da artık üüreder başkalarını lițeylardä, muzika okullarında, konservatoriyalarda universitetlerdä, oler kompozitor, yazer çok eserlär muzika teoriyasında, aaraştırer türk milletlerin folklarunu. Kendisi gagauz olarak, tanıyarak Kara Deniz kıyılarından melodiyaları, yazer gagauz muzikanın da çeşitlerini. Araştırarak Dobruca Türklerin hem Anadolu Türklerin, hem gagauzların melosunu o buler onnarın arasında benzemekleri hem ayırılıkları.

Büünkü gündä Türkiye muzikacıların arasında var çok Vasilinin üüreniçileri, bundan başka Vasili besteleyici kompozitor gibi etişer çok üüsek uura. Büünkü Türkiyenin büük konțert salonnarinda, teatrolarda çalıner Veysel Arsevenin aranjirovkaları hem orijinal muzika eserleri. Gagauz küüyündän bir fukaara ayledän çocuk etişer en üüsek muzikacılık Olimp bayırına kendi çetin gagauz harakterinnen, çok çalışkanlıınnan, muzikaya sevgisinnen hem, bunu da olmaz unutmaa, Türkiyede dostların yardımınnan. Ne kadar orada yaşamış üürenmiş, çalışmış Vasili hiç bir da zaman unutmazmış ki o gagauz, çok canı sıkılırmış duuma küüyü için, ama Sovetlär Birliin zamanında demir perdä kapamış ona evä dooru yolunu. Altmışın üstünä yıllar uzunnuunda o hiç evinä görüşmää gelämemiş. Sadece bir kerä saklıdan bobasını çaarmış Romanıyada Konstanța kasabasına da orada duuma, tarafından uzakta buluşmuşlar da genä ayırılmışlar. Bu son görüşmäk sansın Allahtan olmuş.

Ondan sora bobası Nikolay geçinmiş, taa sora da raametli olmuş kendisi. Vasili da ana tarafından sevgili Gagauziyasından çok uzakta.Biz Gagauziyada bilmäzdik bişey Vasili için, ama kısmetimizä bizim Sabaa yıldızı jurnalın baş redactoru Stepan Bulgar dayma Türkiyede olarak tanışer Veysel Arsevenin dostlarınnan hem üürenicilerinnen, sesler onun muzika yaratmalarını, ani büün da hep taa yaşeerlar Türkiyenin sahnelerinde, da butakım onu bilän Türkiye büük muzikacılarından işider ki Arseven Basarabiyalı gagauzlardanmış, Baurçu küüyündänmış ama Basarabiyada birkaç Baurçu var, Angısından...?

Gagauziyada Yazıcılar Birlii düzüldüktän sora şair Andrey Koçancı, kendisi Baurçulu, buluşer Stepan Bulgarlan da gelip kendi küüyünä aaraştırerlar bu işleri. Tezdä belli oler, ki Veysel Arseven var haliz Komrat bölgesindän, Baurçulu Nikolay Öküzcünün oolu, ama Veysel Arseven var onun takma adı, angısınnan yaşamış Türkiyede. Buluner Baurçuda onun öz kızkardaşı büün saa Fedora Nikolaevna Kürkçü, raametli bobasının kardaşları, onnarın uşakları. Hepsi bu işlär açıklandıktan sora Gagauziaya Yazıcılar Birlii kendi kararına görä iyiil ayın 4-de 2000 yaper Baurçuda primariyada bir geniş toplantı Vasil Öküzçünün (Veysel Arsevenin) anılmasına. Geler küüylülär muzikacının soyları, gençlär gagauz yazıcıları redaktor Stepan Bulgar, şair Andrey Koçancı (kendi Baurçulu) yazıcı Nikolay Baboglu Gagauz sesi gazetanın redaktoru, yazıcı Petri Yalıncı, Gagauziya kultura departamentin başkanı kompozitor Dimitri Gagauz, Baurçulu küüy başları hem şkoladan üüredicilär. Karşı duvarda sțenada Vasilinin büük patredi.

Kızkardaşı çok meraklan anneder kendi batüsu için, söler nasıl o bir çok çalışkan hem kiyatçılıı sevici kişiymiş. Sora Stepan Bulgar da sözündä annader nasıl aaramış Vasili Nikolaeviçin kimniini söleer, ki o çoktan işitmiş bu bizim halkımızın kıymetli oolun adını, ama belli diilmiş angı Baurçu haliz onun duuma eri. Şindi hepsi belli oler, da te altmış yıldan sora saalında Vasili evinä küüyüna, gelämediysä, ölümündän sora o artık büün evdä Gagauziyada Baurçuda, katılı halkına soylarına, kimi o büük zeametinnän kaldırdı başka büük kulturalı milletlerin uuruna. Ama bizä büünkü kultura izmetçilerinä, yazıcılara, jurnalcılara var taa ileri dooru çok iş: aaramaa, bulmaa da basmaa Vasilinin eserlerini, onun muzikasını koyma bizim Gagauziyanın sahnelerine, getirmää gençlerä muzikayı sevicilerä. Taa lääzım bulmaa Türkiyede onun mezarını da koymaa gagauzlardan ona bir anmak taşı.

Yazıcı Nikolay Baboglu da kendi sözündä söledi, ki Vasili Öküzçü (Veysel Arseven) bizim çalışmalarımızlan ölümündän sora evä etişti, neçin ki o bizim. Elbetki bu şanlı gagauz Türkiyede da lääzım, olsun zaametleri orasının da prestijini kaldırmış, ama bizdä evindä o taa çok lääzım, gagauzluun sonsuzluu için, neçin ki o ilkin bizim muzikacı klasiimiz, bizdä başka muzikacı klasik yok, ondan gider bizim muzika kulturamızın kökleri. Söledi düşündüklerini şair Petri Yalıncı da. O dedi ki şindän sora Gagauz sesi gazetası geniştän tiparlayacek bizim baş muzikacı vatandaşımızın eserlerini hem onun için meterialları, nelär ileri dooru üzä çıkacek.

Kompozitor Dimitri Gagauzda söledi, ani Veysel Arsevenin muzika eserleri Türkiyede çok bilinir hem Evropada da onun adı belli. Bu toplantıda Gagauziya Yazıcılar Birliin teklifindän alındı karar, ki Baurçuda her yılın senteabrinin 16-da Vasilinin duuma günündä yapılsın onun anmak günneri. Bundan başka Baurçunun bir sokaan adı olsun Veysel Arsevenin adına, onun evindä, neredä duumuş, küçüüklüünü geçirmiş duvarına koyulsun anmak baraliefi, küüyün şkolasında neredä üürenmiş, seçilsin bir er skemnä, angısında otursun şkolanın klasın en ii üürenicisi. Vasili Öküzcü (Veysel Arseven) gagauz halkın şanlı oolu muzikacı klasii ömürünä yaşasın aklımızda hojma olsun bizä yol gösterici kulturamızı kaldırmaa hem olsun örnek hepsimizä nasıl incä zanaata izmet etmää.Bu büük kayıp gagauz kulturasında, Sancımız sonsuz. Kahırdayız.Topracıın ilin olsun, Veysel! Allaa seni saa yanına kabletsin!

• Kıymetli : anılmış
• salonnar : konțert yanıları
• aranjirovka : muzika arleştirmekleri
• eserlerin : yaratmaları (türkcedän)
• sahneler : sțenalar
• takma ad : bir bak diişik ad
• kimnii : kim o olduu
• prestiji : metinnii

Kullanılmış kiyatlar

• İ.İ.Baboglu
• N.İ.Baboglu
• K.K.Vasilioglu
• Gagauz dili hem literatura
• 8 klas
• Stiința
• 2003
• Ministerul Educatiel Al Republıcıı
• Moldova
• s.280-282